Krótka historia celiakii - nasze DNA nie lubi glutenu.
Celiakia = alergia na gluten?
Celiakia to zaburzenie autoimmunologiczne, które uszkadza jelito cienkie i uniemożliwia wchłanianie substancji odżywczych do organizmu. Celiakia dotyka statystycznie jednej na sto trzydzieści trzy osoby. Za jej występowanie odpowiada gluten, który znajdziemy głownie w pszenicy, a także, choć w zdecydowanie mniejszej ilości, w życie i jęczmieniu. Gluten jest rodzajem białka, blisko spokrewnionym z sekaliną oraz hordeiną – białkami występującymi właśnie w jęczmieniu i życie. Wszystkie trzy są aminokwasami, których ludzki organizm nie potrafi całkowicie strawić. Gluten ewoluował wraz z rozwojem człowieka – jest niezwykle złożonym i starym białkiem, ale niegdyś w ogóle nie występował w diecie człowieka. Przez większą część ewolucji, człowiek w ogóle nie odżywał się pokarmami zbożowymi, ponieważ nie prowadził osiadłego trybu życia. Wraz z rewolucją agrarną, mającą swój początek 10 tysięcy lat temu, kiedy to człowiek osiedlił się, zaczął siać, zbierać plony, a także przyganiać dziką zwierzynę na swoje podwórka, rozpoczęła się również ewolucja zbożowa. Pszenica stała się wówczas bardzo cennym i prestiżowym towarem wymiennym – wysuszona była trwała w przechowywaniu, a także dostarczała dużo kalorii w stosunkowo niedużej objętości. Celiakia w dzisiejszych czasach nabrała dużo rozgłosu, ale jej pierwszy przypadek odnotowany na kartach historii miał miejsce już ok 2000 lat temu, kiedy jeden z greckich medyków – Areteusz opisał celiakię jako „koiliakos” czyli „cierpienie w jelitach”. Ponowne w literaturze medycznej wspomnienia o celiakii pojawiają się dopiero 1800 lat później, choć nie oznacza to, że choroba nie istniała. Brytyjski lekarz Samuel Gee określił celiakię jako „rodzaj przewlekłej niestrawności przejawiającej się u osób w każdym wieku”. Jak wiemy uczucie niestrawności może mieć wiele przyczyn.
Niebezpieczna odpowiedź autoimmunologiczna
Według definicji celiakia to choroba genetyczna. Ludzie z tą chorobą nie mogą spożywać glutenu ponieważ jego dostarczenie do organizmu wywołuje reakcję autoimmunologiczną, która niszczy kosmki jelitowe. Osoby chore wytwarzają przeciwciała, które wraz z cytokinami atakują błonę jelita i spłaszczają kosmki, co prowadzi w następstwie do poważnych zaburzeń wchłaniania składników odżywczych z pożywienia. Długotrwałym rezultatem celiakii będą więc nie tylko dolegliwości trawienne takie jak biegunki, wzdęcia, utrata masy ciała, nudności, ale także anemia, osteoporoza, choroby dziąseł, wypadanie zębów oraz wiele innych. Nieleczona celiakia bywa kojarzona z rozwojem nowotworów jelit. Celiakia to nie jest zwykła alergia pokarmowa, ani fanaberia czy "moda" na żywność bezglutenową, a poważna odpowiedź autoimmunologiczna spowodowana przyzwyczajeniem człowieka jako gatunku do spożywania pszenicy. Celiakia jest chorobą genetyczną, nieuleczalną. Gdy ją zdiagnozujesz, nie powinieneś spożywać glutenu do końca życia. Gdy cierpisz na niestrawności warto zrobić badanie histopatologiczne jelita cienkiego lub badanie krwi na przeciwciała. Ciekawostką jest, że celiakia występowała głównie w północnej Europie i jest praktycznie nieznana na innych kontynentach. „Typowym” chorującym jest mieszkaniec północnej europy – człowiek o jasnej karnacji, blond włosach i niebieskich oczach. Jednak wraz z kosmopolityczną naturą dzisiejszych czasów, celiakia pojawia się coraz częściej w innych regionach np. w Azji czy w Afryce.
Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten
Istnieje również coś co często z celiakią jest mylone, a mianowicie nadwrażliwość na gluten, objawiający się dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi po spożyciu zbóż zawierających ten składnik. Każdy rodzaj niestrawności również utrudnia prawidłowe wchłanianie składników odżywczych, jednak ogólny obraz kliniczny dolegliwości wywołanych „poglutenowymi” zaburzeniami trawienia nie jest tak poważny jak w przypadku celiakii. Przy nadwrażliwości glutenowej nie stwierdza się we krwi przeciwciał tTG (przeciw transglutaminazie). Przyjmuje się, że na „zwykłą” nietolerancję na gluten cierpi ok 6% społeczeństwa. Celiakia to 0,75 % ogółu ludności. Warto wziąć pod uwagę tę różnicę.